Nhà văn Việt Nam hiện đại - Chân dung và phong cách
12. Trào phúng Nguyễn Công Hoan
Xem bài viết: Đọc lại truyện ngắn trào phúng của Nguyễn Công Hoan
Sưu tầm các tác phẩm của Nhà văn Nguyễn Công Hoan và các bài viết về Ông có trên mạng.
Định làm việc này từ lâu, gọi là Nhớ Gì Ghi Nấy. Nhưng hễ sực nhớ được việc, cảnh, người cũ (mà ngày trước chưa đưa vào các truyện ngắn truyện dài), thì lại không ghi. Vì cho là chỉ phải viết coa dăm mươi dòng, mà cũng phải đi tìm giấy bút thì ngại. Cho nên lại để cái sực nhớ thoảng qua đi. Từ hôm nay, quyết làm việc này. Và nhất định có những việc viết hai lần. Những sự kiện in vào óc lúc tuổi trẻ thì nhớ được lâu. Những việc làm lúc tuổi già thì dễ quên - (Lời mở đầu của Nhớ gì viết nấy)
TT | Truyện | Internet Archive - mp3 |
---|---|---|
1 | Sóng vũ môn | Diễn đọc: Cô Vân |
2 | Nhân tình tôi - (Hà-thành Nữ-Sỹ) | Diễn đọc: Hồng Trinh |
3 | Răng con chó của nhà tư sản | Diễn đọc: Phạm Hằng |
4 | Oẳn tà rroằn | Diễn đọc: Bích Thuận |
5 | Hai thằng khốn nạn | Diễn đọc: Bích Thuận |
5b | Tôi nói dối bà thì tôi làm kiếp... | Diễn đọc: Hồng Trinh |
6 | Thật là phúc | Diễn đọc: Bích Thuận |
7 | Lập gioòng | Diễn đọc: Chiến Hữu |
8 | Ngựa người và người ngựa | Diễn đọc: Thanh Hiền |
9 | Bố anh ấy chết | Diễn đọc: Thái Hoàng Phi |
10 | Quan tham nửa giờ (Sỹ diện) | Diễn đọc: Hạ Radio |
11 | Ông chủ báo chẳng bằng lòng | Diễn đọc: Bích Thuận |
12 | Chuyện chó chết | Diễn đọc: Cô Vân |
13 | Thế là mợ nó đi tây | Diễn đọc: Hồng Trinh |
14 | Xin chữ cụ nghè | Diễn đọc: Thanh Hiền |
15 | Gói đồ nữ trang (Suýt thành nhà đại phú) | Diễn đọc: Cô Vân |
16 | Thằng ăn cắp | Diễn đọc: Trung Nghị |
17 | Samandji 1 | Đang cập nhật |
18 | Samandji 2 | Đang cập nhật |
19 | Báo Hiếu Trả Nghĩa Cha | Diễn đọc: Hồng Trinh |
20 | Báo hiếu trả nghĩa mẹ | Diễn đọc: Hồng Trinh |
21 | Vợ | Diễn đọc: Bích Thuận |
22 | Cụ chánh bá mất giày | Diễn đọc: Thanh Hiền |
23 | Cô Kếu, gái tân thời | Diễn đọc: Phạm Hằng |
24 | Mất cái ví | Diễn đọc: Phạm Hằng |
25 | Kép Tư Bền | Diễn đọc: Lê Thu Cúc |
26 | Ái tình tiểu thuyết | Diễn đọc: Thái Hoàng Phi |
27 | Cái ví ấy của ai | Diễn đọc: Mắm Tôm |
28 | Cái vốn để sinh nhai | Diễn đọc: Hồng Trinh |
29 | Cái nạn ô-tô | Diễn đọc: Phạm Hằng |
30 | Bà chủ mất trộm | Diễn đọc: Thái Hoàng Phi |
31 | Đàn bà là giống yếu | Diễn đọc: Bích Thuận |
32 | Một tấm gương sáng | Diễn đọc: Chiến Hữu |
33 | Tôi chủ báo, anh chủ báo, nó chủ báo | Diễn đọc: Khởi Nguyên |
34 | Thầy cáu | Diễn đọc: Cô Vân |
35 | Cái thú tổ tôm | Diễn đọc: Anh Khôi |
36 | Bữa no… đòn | Diễn đọc: Cô Vân |
37 | Cho tròn bổn phận | Diễn đọc: Chiến Hữu |
38 | Godautre | Đang cập nhật |
39 | Thanh! Dạ! | Diễn đọc: Hồng Trinh |
40 | Thế cho nó chừa | Diễn đọc: Cô Vân |
41 | Thằng điên | Diễn đọc: Chiến Hữu |
42 | Ngậm cười | Diễn đọc: Chiến Hữu |
43 | Kiếp tài tình | Diễn đọc: Cô Vân |
44 | Mánh khóe | Diễn đọc: Nguyễn Quốc Hoàn |
45 | Nhân tài | Diễn đọc: Nguyễn Quốc Hoàn |
46 | Nỗi vui sướng của thằng bé khốn nạn | Diễn đọc: Bích Thuận |
47 | Xuất giá tòng phu | Diễn đọc: Anh Khôi |
48 | Một tin buồn | Diễn đọc: Chiến Hữu |
49 | Đào kép mới | Diễn đọc: Thanh Hiền |
TT | Truyện | Internet Archive - mp3 |
---|---|---|
1 | Cái lò gạch bí mật Diễn đọc: Hồng Trinh | |
2 | Nghĩ người ăn gió nằm mưa Diễn đọc: Mắm tôm | |
3 | Được chuyến khách Diễn đọc: Trung Nghị | |
4 | Anh xẩm Diễn đọc: Trung Nghị | |
5 | Thằng Quít (I+II) Diễn đọc: Chiến Hữu | |
7 | Tựa cửa chiều hôm Diễn đọc: Chiến Hữu | |
8 | Quyền chủ Diễn đọc: Chiến Hữu | |
9 | Phành phạch Diễn đọc: L&H | |
10 | Tôi cũng không hiểu tại làm sao 1 Diễn đọc: Trung Nghị | |
11 | Tôi cũng không hiểu tại làm sao 2 Diễn đọc: Trung Nghị | |
12 | Chiếc quan tài Diễn đọc: Thanh Hiền | |
13 | Đồng hào có ma Diễn đọc: Bích Thuận | |
14 | Chuyến tàu Nam Diễn đọc: Chiến Hữu | |
15 | Thằng ăn cướp Diễn đọc: Hồng Trinh | |
16 | Hé! Hé! Hé Diễn đọc: Nui Ha Noi | |
17a | Vẫn còn trịnh thượng Diễn đọc: Thái Hoàng Phi | |
17 | Chiếc đèn pin Diễn đọc: Anh Khôi | |
18 | Nạn râu Diễn đọc: Chiến Hữu | |
19 | Cấm chợ Diễn đọc: Chiến Hữu | |
20 | Mua bánh Diễn đọc: Chiến Hữu | |
21 | Trần Thiện, Lê Văn Hà Đang cập nhật | |
22 | Con ngựa già Diễn đọc: L&H | |
23 | Mưu làng bẹp Diễn đọc: Chiến Hữu | |
24a | Tinh thần thể dục (1) Diễn đọc: L&H | |
24 | Tinh thần thể dục (2) Diễn đọc: Thanh Hiền | |
25 | Thịt người chết Diễn đọc: Hồng Trinh | |
26 | Sáu mạng người Diễn đọc: Chiến Hữu | |
27 | Tôi tự tử Diễn đọc: Trung Nghị | |
28 | Giá ai cho cháu một hào Diễn đọc: Hồng Trinh | |
29 | Gánh khoai lang Diễn đọc: Chiến Hữu | |
30 | Danh lợi lưỡng toàn Diễn đọc: Chiến Hữu | |
31 | Phúc tinh Diễn đọc: Chiến Hữu | |
32 | Biểu tình Diễn đọc: Chiến Hữu | |
33 | Mua lợn Diễn đọc: Chiến Hữu | |
34 | Ngượng mồm Diễn đọc: Chiến Hữu | |
35 | Đi giày Diễn đọc: Trung Nghị | |
36 | Chính sách thân dân Diễn đọc: Phạm Hằng | |
37 | Hai cái bụng Diễn đọc: Cô Vân | |
38 | Cậu ấy may lắm đấy Diễn đọc: Trung Nghị | |
39 | Tấm giấy một trăm Diễn đọc: Hồng Trinh | |
40 | Chiến tranh Diễn đọc: Chiến Hữu | |
41 | Thụt két Diễn đọc: Chiến Hữu | |
42 | Thiếu Hoa Diễn đọc: Hồng Ngọc | |
43 | Người vợ lẽ bạn tôi Diễn đọc: Hồng Trinh | |
44 | Cái tết của những nhà đại văn hào Diễn đọc: Thái Hoàng Phi | |
45 | Công dụng của giấy nhật trình cũ Diễn đọc: Cô Vân | |
46 | Người thứ ba Diễn đọc: Chiến Hữu | |
47 | Con ve Diễn đọc: Hồng Ngọc | |
48 | Bà lái đò Diễn đọc: Chiến Hữu | |
49 | Hai mẹ con Diễn đọc: Chiến Hữu | |
50 | Trung thành Diễn đọc: Hồng Trinh | |
51 | Cây mít Diễn đọc: Phạm Hằng | |
52 | Người cập-rằng hầm xay lúa Diễn đọc: Trung Nghị | |
53 | Trong chuyến xe lam Diễn đọc: L&H | |
54 | Chuyện của cô ấy Diễn đọc: Phạm Hằng | |
55 | Nỗi day dứt của một đại tá tỉnh trưởng nguỵ quyền Diễn đọc: Hồng Ngọc | |
56 | Thủ tiêu tù chính trị Diễn đọc: Mắm tôm |
Nếu được điều thứ ba này hợp lệ, thì những bài phê bình xúm nhau lại mà bôi phấn, xoa nước hoa và cõng tác phẩm ấy, tất thế nào cuốn sách cũng chạy và thành có giá trị thơm tho.
Tôi được hân hạnh bạn với nhà… Lê Văn Tầm, và nhà phê bình rất quen tên, Việt Sỹ.
Tôi chưa gọi Lê Văn Tầm là nhà gì, vì tôi chưa biết đúng anh chuyên môn về môn gì. Tôi chỉ rõ anh là nhà cầm bút. Ngày thường đến thăm tôi, anh thường than thở:
– Không gì khổ hơn là cái kiếp người cầm bút như chúng mình, anh nhỉ.
Mà tôi cũng lạ, không có một ông phóng viên báo hàng ngày nào than phiền và yêu cầu Cẩm phạt những cái dám ngạo mạn cả lẽ phải của đời.
Hôm nay, bất đắc dĩ tôi phải có ác tâm kể ra một vài thí dụ. Trước hết, tôi hãy xin lỗi tất cả các bạn.
Này, thưa các bạn, trong buồng khách quét vôi màu, kẻ hoa sặc sỡ, ông chủ đã bầy một bộ sa lông tối tân, lùn tịt xuống đất, mà trên tường, lại treo đôi câu đối rặt những chữ nho. Thế thì, cứ theo phép công, ông chủ ấy, đáng Cẩm phạt. Một cửa hàng to, rộng, đèn điện sáng choang, bán rặt thứ xa xỉ, mà lại có một bà cụ già, xấu, ngồi ở sau quầy, thì bà cụ ấy, Cẩm phạt. Một cái xe cao su nhà, gọng kền sáng nhoáng, sơn quang dầu, rất mới, mà người trên xe lại chỉ ngồi mớm có một tí ở đệm ngoài, hai cánh tay đặt đối rõ chọi bằng trắc lên trên hai chỗ tựa tay, nghĩa là lúc nào trông ông ấy cũng có vẻ nhấp nhổm rình nhảy xuống đất, thì ông ngồi xe, Cẩm phạt. Một cô con gái, ăn mặc tân thời từ đầu đến gót, mặt trắng, răng trắng, tóc chải lật và quấn, mà chỉ phải cái mặt thiếu vệ sinh, thì cô ấy, Cẩm phạt.
Cứ kể ra, còn bài của học trò lớn tuổi viết mà còn phạm nhiều lỗi; mặc quần áo ta mà để râu Hoa Kỳ; chồng lùn mà vợ cao; muốn đọc báo mà đi thuê, hoặc xem trộm; cô tiểu thư đẹp lại lấy chồng, vân vân, vân vân, đều đáng Cẩm phạt cả.
Sở dĩ tôi kể lể một nút những thứ Cẩm phạt, vì tôi muốn nói một lần nữa đến Lê Văn Tầm, biệt hiệu Lãng Mạn Tử, tác giả cuốn tiểu thuyết Mịt Mù.
Nếu có luật Cẩm phạt như trên kia thật, thì cái tác phẩm của Lê Văn Tầm mới in thành sách, còn đáng Cẩm phạt nặng gấp đôi. Vì hẳn các bạn chưa quên nhà phê bình Việt Sỹ đã trả nợ miệng tác giả bằng những câu thế nào ở trong bài Mánh khóe.
Thật trái hẳn với mọi khi. Xưa nay, cô vẫn là một người vui vẻ. Suốt ngày, không ai thấy cô buồn bã bao giờ. Ngay từ buổi sáng, vừa ở trên giường bước chân xuống đất, cô đã ngắm vuốt. Cô chải đầu, rẽ tóc. Cô đánh mặt, bôi môi. Rồi khi đọc chán chê các tiểu thuyết, cô lại ra cửa đứng, để ngắm từ đầu đến chân các cô khác tha thướt đi qua trước nhà.
Thế mà bỗng tự dưng hôm nay, cô cứ thở vắn thở dài. Rồi lên giường đắp chăn. Thút thít khóc! Thì ai không ngạc nhiên và không thương? Phải, còn gì làm cảm động hơn là giọt lệ long lanh trên đôi má hồng của một thiếu nữ đào tơ sen ngó?
Nhưng mà giọt lệ ấy vì đâu mà long lanh trên đôi má cô Tuyết?
Tiết trời đông lạnh lẽo những đâu đâu, chứ ở trước nhà hát, vẻ tấp nập, hớn hở lộ trên nét mặt các nam thanh nữ tú, làm cho nhà soạn kịch Hồng Sơn tưởng tượng đến những bông hoa của mùa ấm áp.
Sở dĩ tôi thích Samandji, vì hắn là người ngoại quốc, vả lại hắn phục tôi là giống văn minh hơn, cũng như tôi kính phục người Nhật Bản. Bởi thế, thỉnh thoảng tôi trịch thượng, lên mặt đàn anh, sai bảo anh ta chẳng khác một kẻ bộ hạ trung thành.
Đến hai tháng nay, tôi không thấy Chủ nhật anh ta đến chơi tôi nữa.
Rồi hôm qua, trong khi đi dán mũi vào ở cửa kính các hiệu, tôi thấy bị một bàn tay sắt vỗ sụn cả vai.
Tôi quay lại: rành rành Samandji bằng xương, bằng thịt hẳn hoi. Ngạc nhiên, tôi trố mắt nhìn anh ta mà hỏi:
- Anh ở lỗ nào chui ra đấy?
- Ở Thượng Hải về. Vất vả quá!
- Làm gì bên ấy?
Anh ta nghểnh cao người lên, vênh mặt mà trả lời:
- Dẹp giặc!
- Ấy chết! nguy hiểm thế à? May mà không bỏ mạng đấy.
Câu nói của tôi như có hiệu lực gì vào tâm hồn anh, mà anh ta tỏ ra vẻ ngạc nhiên trong cái lòng trắng mắt:
- Sao anh hèn thế? Chết về nước mà anh sợ à? Chả trách anh không dám đi lính.
Tôi cố làm ra cách thẹn vì câu nói ít can đảm của mình, không muốn làm nhầu mất tấm lòng ái quốc của anh ấy.
- Lại sắp đi tu rượu hẳn?
Tôi vội lảng sang chuyện khác như thế. Anh đáp:
- Không, về nhà tôi.
- Anh có nhà đấy à? Diện nhỉ!
- Tôi mới thuê một cái gác xinh lắm, ở gần đây.
- Một mình anh, làm gì hoang thế?
- Không...
Tôi hiểu ý, cười, anh ta cũng nhếch mép cười theo: một cái chớp loáng trong đêm hôm ba mươi!
Một chốc, tôi đã ngồi bên cái bàn ăn phủ khăn trắng.
Samandji đi rót rượu cho tôi uống.
- Đâu? Còn ai nữa đâu?
Tôi hỏi nửa đùa nửa thật, biết câu ấy đối với An Nam mình thì khiếm nhã, song đối với anh ta, chỉ là câu chuyện thường.
- Nó còn đương bảo đun nước trong bếp.
Ngay lúc đó, tôi thấy tiếng dép lẹp kẹp sau lưng tôi, rồi tiếng reo:
- Đã về đấy mình?
Theo sau một câu nhỏ hơn:
- Ai thế?
- Bạn thân tôi. Chào ông ấy đi.
Tôi vội ngoảnh lại: một người đàn bà rộng khổ, cũng mồm đỏ, cũng đít cong, cúi đầu chào tôi.
Tôi lúng túng không biết dùng tiếng gì trả lời, may thay hai vợ chòng anh ta bá cổ hôn nhau, làm lấp cả tiếng ầm ừ của tôi đáp lại.
Trông cảnh tưọng hai cây thịt ôm chặt lấy nhau mà bất giác tôi nghĩ tới cuộc thế giới hòa bình, cuộc tương thân, tương ái của các màu da.
Song tôi lại quên không hiểu cái nguyên nhân sự thương yêu đó ở đâu mà ra, mà nồng nàn đến thế.
Vợ Samandji trông có vẻ lắm. Chằng hiểu cạo lượt nước hàng ở mặt đi, thì còn trơ ra màu gì, chứ ngay lúc đó, đứng bên một cái cột nhà cháy, thì chị ta cũng còn được chút mỹ thuật.
Mỹ thuật nhất là cái ngực đầy như cái ví của nhà tư bản, như cái óc của ông Nghị trước ngày họp hội đồng.
Song đó chẳng phải là cái chỗ tôi kính phục chị.
Tôi không ngờ một người đàn bà ở cái sọt ấy, mà chiều chồng khéo đến thế.
Chị ta ngồi đối diện với Samandji, con mắt đưa tình, miệng cười chúm chím.
Tôi thì cứ trố mắt nhìn tấn hoạt tượng đó, trong lòng nôn nao; cũng một cảnh gia đình "sống để mà yêu" đó.
Bàn tay nhẫy những thịt, nhanh nhẹn rót rượu cho chồng, cho khách, cho mình.
Ông bạn đen của tôi chừng như khoái chí lắm, uống mãi, rồi kể chuyện, nào khi ra trận, nào lúc nằm hầm, nào tiến, nào lui, vào sinh ra tử. Giọng nói có vẻ tự nhiên, yên phận.
Còn cô vợ, lúc dún vai, khi rụt cổ, bĩu môi, dẩu mỏ, cũng có vẻ tự nhiên của một người thập thành.
Song, tôi lấy làm lạ một điều, là khóe thu ba không khi nào đánh ngang sang chỗ tôi, chỉ chăm chú vào cặp môi dầy diễu võ giương oai. Tôi đương cảm phục tấm ái tình chân thật của chị ta, thì bỗng nhiên tôi giật mình: trên bàn chân tôi có vật gì đè xuống. Tôi tưởng Samandji cao hứng, sắp đưa cả gót giầy vào ống cẳng tôi, tôi vội vàng rụt lại.
Chẳng bao lâu, tôi lại thấy cái cảm giác ấy nữa. Lần này tôi không tưởng nữa, vì chính là bàn chân nóng hôi hổi đụng vào chân tôi. Tôi co cẳng lại. Cái bàn chân đuổi theo tôi, tôi lại chạy. Trong gầm bàn, nấp dưới chiếc khăn trắng bỏ xõa, thực là một cuộc bắt cóc của hai bàn chân.
Một lúc, bí thế, tôi đành để yên.
Samandji vẫn chuyện, tôi vẫn nghe, cái mồm đỏ vẫn cử động, mà bàn chân tôi đành chịu ngồi tù.
Thỉnh thoảng vợ Samandji lại ru ngủ chồng bằng những cái vỗ vai, những cái phủi bụi áo: âu yếm nhau ghê!
Một phút. Hai phút...
Lần này thực là nguy. Hai cái ống cẳng đầy những thịt, nóng hôi hổi gác lên đầu gối tôi, rồi tôi thấy mấy đầu ngón chân nghi ngoáy trên đùi tôi.
- Trận đánh này kịch liệt hơn trận trước. Hôm ấy trời mưa tuyết...
Samandji vẫn mê lên về kể chuyện, vì anh vẫn tưởng vợ anh và tôi mê lên về nghe chuyện.
Quả tim tôi đập đến vỡ ra mất, mà thần trí tôi thì rối loạn.
Đã vậy, tôi vẫn phải cười gượng với bạn, nhưng cái cười vàng như miếng nghệ, tay thì nhấc lên, bỏ xuống cái cốc hãy còn đầy những rượu men nồng.
Samandji càng uống lại càng nói, càng nói, tôi lại càng thấy đầu gối bị đè chặt, tê cả bắp đùi.
Bỗng anh ta ngắt câu chuyện, lườm tôi mà bảo rằng:
- Anh không tốt.
Ấy chết! Nguy to rồi. Cái này có lẽ hắn biết mà hắn cho một quả tống thì còn gì là mũi! Hàng tóc gáy của tôi rợn lên cả một lượt.
Tôi ứ cổ mà hỏi:
- Tôi không tốt? Anh say à?
- Không! Tôi không say. Cả vợ tôi cũng không tốt.
Nhanh như điện, hai ống cẳng đầy thịt biến mất: đầu gối tôi được tự do.
- Thế nào không tốt, mình?
Mặt chị vợ cơ chừng cũng tái mét trong lần phấn, vì tôi nghe thấy giọng nói hơi run.
Tôi tưởng tượng như bị nhốt trong một cái chuồng hổ, hay nguy hiểm hơn, bị nhét vào một hội quán nào để bắt nghe diễn thuyết.
Hai chúng tôi như hai tên tội phạm sắp đến lúc tuyên án tử hình.
Mặt tôi cố tỏ ra vẻ ngạc nhiên, cái mồm đỏ cũng cố đẻ ra một nụ cười héo hắt.
Một chốc, Samandji lè nhè lên giọng:
- Anh đừng có giấu tôi nữa, tôi hiểu cả rồi...
- Anh hiểu cả cái gì? Tôi làm gì anh?
- Anh đừng có giấu tôi nữa, cũng như tôi không giấu vợ tôi, tôi thường bảo nó rằng: "Khi tao về thì mày hôn tao, mà khi tao vào trại, thì ban ngày, mày đi đánh chắn, ban đêm mày ngủ với người khác, mày không tốt". Có thế mà nó không chừa. Tôi cũng chán, không muốn bảo nó nữa. Thôi mặc nó. Tôi nghe nói anh sắp lấy vợ, mà anh không cho tôi biết, không hỏi tôi. Đừng lấy nữa. Mình chẳng thể tin được nó. Nếu anh có vợ, anh không tốt.
Tôi nhảy một bước dài từ cái ngạc nhiên nọ sang cái ngạc nhiên kia. Nào ngờ đâu tôi chỉ phải nghe cái bản án gọn lỏn mà bình thường có như thế.
- Anh Samandji, tôi khen anh đấy, ở với vợ trung thành và có độ lượng.
- Anh tính tôi làm thế nào? Đứa nào cũng vậy, thì thà im đi còn hơn, bảo nó, nó chẳng nghe thì thôi.
Nói xong, Samandji cười. Tôi cũng cười. Đến chị vợ cũng cười. Ba cái cười tự nhiên không có vẻ ngượng nghịu.