---

Rating:	★
Category:	Books
Genre:	Biographies & Memoirs
Author:	Hồng Thái

58 năm báo "Công an mới", tiền thân của báo CAND

Hồng Thái

Sau cách mạng, nhân dân chưa thể hình dung nổi Công an của ta là như thế nào. Ý tưởng ra một tờ báo của lực lượng Công an do những cán bộ Đoàn trẻ tuổi nghĩ ra trước tiên, cũng từ lý do đơn giản là thấy quá cần thiết cho công tác công an, thứ nữa là do bạo dạn, dám nghĩ ham làm sục sôi trong con tim yêu nước của thế hệ hồi đó.

Đồng chí Nguyễn Tài (thứ hai từ trái sang), một trong những người đầu tiên sáng lập báo 'Công an mới'.

Số đầu tiên của Công an mới ra ngày 1/11/1946 dày 20 trang khổ lớn 21 x 30cm, bìa in màu. Đồng chí Nguyễn Tài, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an, Anh hùng LLVTND, hồi đó còn là một cán bộ Đoàn mới 20 tuổi, đã trực tiếp lên gặp cụ thân sinh là nhà văn nổi tiếng Nguyễn Công Hoan, Giám đốc Sở Kiểm duyệt, để xin giấy phép chính thức khai sinh ra tờ báo của ngành Công an nhân dân sau này.

Những cộng sự đầu tiên

Đồng chí Nguyễn Tài kể rằng, sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ông được cử làm Bí thư Ban chấp hành Đoàn Công an cứu quốc. Trong một lần họp Ban Chấp hành, mấy anh em trẻ bàn nhau phải ra một tờ báo của Đoàn, lấy tên là Công an mới.

Nhiều người thường nghĩ đơn giản rằng hồi năm 1946 ấy, lực lượng Công an mới thành lập, “quyền sinh quyền sát”, chẳng cần xin phép ai cũng có thể xuất bản tờ báo. Nghe chúng tôi tâm sự lại, ông Nguyễn Tài lại cười: “Đâu có được như thế, pháp luật hồi ấy nghiêm lắm. Dù chưa có luật hay sắc lệnh về báo chí, nhưng phải xin phép đàng hoàng. Hồi đó ông Trần Huy Liệu được Chính phủ giao làm Bộ trưởng Bộ Văn hóa có mời ông cụ tôi - nhà văn Nguyễn Công Hoan - làm Giám đốc Sở Kiểm duyệt Bắc Bộ. Có lẽ vì ông Trần Huy Liệu biết chuyện ngày trước cha tôi viết văn đã bị thực dân Pháp và sau đó là phát xít Nhật cấm đoán thế nào. Ngay cả tiểu thuyết Bước đường cùng của cha tôi cũng bị thu hồi, không cho phát hành…

Vì thế, thâm ý của ông Trần Huy Liệu là lấy luôn một nhà văn từng bị kẻ ngoại xâm kiểm duyệt, cấm đoán để làm giám đốc kiểm duyệt trong chế độ mới”. Kể cũng rất lạ. Chính quyền non trẻ vừa mới thành lập, thù trong giặc ngoài lăm le đe dọa vận nước, kẻ thù cứ tưởng Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á sẽ thắt chặt dân chủ và tự do báo chí. Nhưng không, chọn một nhà văn có tên tuổi, quen thuộc với độc giả như Nguyễn Công Hoan làm một cái nghề “kiểm duyệt báo chí” đủ thấy sự tin cậy của Đảng và Chính phủ đối với trí thức, văn nghệ sĩ như thế nào.

Đồng chí Nguyễn Tài cũng khẳng định, chẳng phải vì tình thân cha con mà Đoàn Công an cứu quốc nhanh chóng xin được giấy phép xuất bản báo Công an mới mà bởi ngày đó “xin giấy phép rất thuận. Tôi trực tiếp đi xin và do tôi đứng tên với tư cách Bí thư Đoàn Công an cứu quốc. Ông cụ tôi bảo nhân viên dưới quyền cấp ngay… Cả Hà Nội lúc đó cũng chỉ có 3 - 4 tờ báo như tờ Tin mới của tư nhân, tờ Cứu quốc và Sự thật của Đảng ta…”.

Người quyết định sự thành bại của tờ báo Công an mới lại không phải là đồng chí Nguyễn Tài hay Ban Chấp hành Đoàn mà chính là đồng chí Lê Giản, Tổng Giám đốc Nha Công an Trung ương lúc đó. Số là một lần họp Đảng đoàn, sau khi nghe Bí thư Đoàn Công an cứu quốc Nguyễn Tài báo cáo về việc đã xin được giấy phép ra báo Công an mới, ông Lê Giản với con mắt nhìn xa trông rộng đã chỉ đạo ngay rằng, với giấy phép đã được cấp, nên để Nha Công an lo việc xuất bản và in báo. Báo Công an mới vẫn được tiếp tục ra đời nhưng do Nha Công an phụ trách và chính thức là tờ báo của lực lượng Công an sẽ được bán rộng rãi ra ngoài.

Ý tưởng sáng tạo của những thanh niên giàu mơ ước và tâm huyết đã được lớp đàn anh lãnh đạo tiếp nhận và phát triển nâng cao trong một sự chuyển giao thật trong sáng và đẹp đẽ. Bởi giao giấy phép xong, ông Nguyễn Tài không làm báo nữa mà làm công tác nghiệp vụ nhưng ông vẫn là một thông tin viên tích cực cho tờ báo của Nha Công an.

Ngay trong thời gian 3 tháng chuẩn bị cho số đầu tiên, ông Lê Giản đã “thắp đuốc” đi mời một số nhà văn, nhà báo có tên tuổi về chuyên viết cho báo Công an mới. Nào là Phạm Cao Củng, một nhà văn chuyên viết truyện trinh thám rất quen thuộc của bạn đọc báo Tiểu thuyết thứ bảy, nào là nhà văn Hoàng Công Khanh, rồi cả các nhà báo có tiếng như Tân Lang, Đại Lang, Lan Sơn, Phong Phú, Thụy Lân, Địch Trung,  Đại Thanh, Lê Chi… Đây quả là một bước đột phá có tính chất “chiêu hiền đãi sĩ” của người đứng đầu Nha Công an Trung ương cũng là người đứng đầu báo Công an mới.

(Xem tiếp bên cột 2)

Những nhà văn, nhà báo ấy từng sống, từng viết tự do kiếm kế sinh nhai trong chế độ cũ, chẳng rõ tính nết họ thế nào, nhưng chữ tâm chữ tài và sự hiểu biết trân trọng tài năng, tin cậy ở con người đã khiến các nhà lãnh đạo của lực lượng Công an hồi đó tìm đến họ, đón họ về làm việc trong một “gia đình” đầy những chuyện cơ mật của quốc gia. Đồng chí Nguyễn Tài nói vui: “May mà anh Lê Giản chỉ đạo trực tiếp, chứ nếu giao cho chúng tôi làm, có khi tờ báo còn lâu mới hay…”.

Giản dị, nhân văn, gần gũi với đời thường

Hãy nghe lời nói đầu của số 1 Công an mới, Ban biên tập đã tuyên truyền về lực lượng CAND cách mạng  thế này: “Cũng từ một năm nay, Sở Mật thám đế quốc không còn nữa. Sắc lệnh số 23/SL ngày 21/2/1946 tuyên bố thành lập Việt Nam Công an vụ. Cũng từ bấy đến nay dân chúng thủ đô hằng ngày lui tới căn nhà số 87 Trần Hưng Đạo một cách bạo dạn, bình tĩnh hơn xưa: Sở Công an vui vẻ lễ phép đón tiếp mọi người. Một mối thiện cảm đã chớm nở trong lòng công chúng. Dần dần công chúng nhận thấy rằng Công an của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa không phải là một cơ quan chuyên việc bắt bớ giam cầm những người yêu nước mà trái lại là một cơ quan phụ trách việc bảo vệ an ninh cho quần chúng và quốc gia”. Thế nhưng cũng trong tờ báo ấy, Ban biên tập vẫn dành chuyên mục “Đó... đây” để phê bình tư thế tác phong của công an, một việc làm xưa nay chưa có tờ báo nào trong lòng Hà Nội đề cập.

Còn gì chính trị và tình cảm hơn khi chỉ mấy trang báo nhỏ ấy, Công an mới vẫn dành “đất” để in những sáng tác thơ văn về tình cảm của người thủ đô hướng về đồng bào Nam Bộ đang anh dũng kháng chiến chống Pháp, nhân lên tình ruột thịt giữa những người trong một nước, một dân tộc. Vẫn những nhà văn, nhà báo sống trong lòng Hà Nội từng bị rên xiết dưới ách thực dân ấy, nhưng khi gắn bó ngòi bút và lương tâm mình với Công an mới tất cả họ đã nhanh chóng nhận đường, mở lòng để viết thật hay, thật đúng về mặt trận bảo vệ nền an ninh, trật tự quốc gia.

Đồng chí Nguyễn Tài hào hứng kể rằng, khi tờ Công an mới chuẩn bị ra số đầu, nhà văn Phạm Cao Củng đã viết cho báo một truyện đăng nhiều kỳ về xã hội của lớp người chuyên nghề điếm, lưu manh, trộm cướp tàn dư của chế độ cũ mà lực lượng Công an đang phải ra tay giải quyết để giữ cuộc sống an lành cho nhân dân. Vẫn là chuyện mà nay thường được gọi là “chuyện vụ án”, nhưng đọc không thấy vết dao đâm chém, hảo hớn, anh chị, mà là những ứng xử thấm đẫm nước mắt của tình người. Thì ra, “các cụ” viết vụ án chỉ là cái vỏ thôi, trong ruột vẫn là nhân tình thế thái, là tấm lòng đối với nhau của số phận những con người từ dưới đáy xã hội  vươn lên.

Những ngọn lửa cháy thành đuốc lớn

Có một điều bất ngờ với nhiều người là theo lời kể của đồng chí Nguyễn Tài, cha ông, nhà văn Nguyễn Công Hoan, ít khi dạy ông làm báo, viết văn. “Tôi học giỏi toán, là người hoạt động chính trị, nên rất ít khi hai cha con ngồi với nhau nói chuyện văn chương. Đương nhiên là tôi mê văn chương kinh khủng,” ông Nguyễn Tài nói.

Dẫu thế nhưng chẳng hề ai nghi ngờ có một dòng máu nghệ thuật “con nhà nòi” văn chương chảy không ngừng trong huyết quản của người được suy tôn là nhà tình báo tài ba Nguyễn Tài này. Dòng máu với tài năng trời cho ấy lại được hấp thụ tư tưởng, lý tưởng của Đảng và “nhập cuộc” hầu như ở các vùng “tâm bão” của cuộc sống chiến đấu sinh tử... đã hình thành nên một nhân cách nhà báo ở Anh hùng Nguyễn Tài.

Trước khi làm báo Công an mới, ít người biết đồng chí Nguyễn Tài đã từng làm báo Nước Nam mới từ đầu năm 1945 do anh Văn (bí danh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp) chỉ đạo. Ông kể rằng, một lần ông được anh Văn giao cho vẽ một bản vẽ nhưng lại mang tên báo Việt Nam Độc Lập ghi rõ ở chiến khu Cao Bằng. Số này gồm 8-10 tranh vẽ với nhan đề “cứu phi công Mỹ” mô tả máy bay Mỹ bị Nhật bắn rơi, may sao được Việt Minh cứu đưa về biên giới để trở về với Đồng minh. “Tôi hỏi anh Văn, mình làm báo Nước Nam mới, sao lại in báo ghi là Việt Nam Độc Lập của Cao Bằng? Anh Văn chỉ trả lời là rất cần... Sau khi in báo, tôi nhận được mấy câu thơ, có câu khen, có câu châm biếm rằng: Chiến khu của Việt Minh gian khổ quá, nên phi công Mỹ mới nhảy dù thì cao lớn, đến lúc ra biên giới thì lùn đi. Tôi lấy bản mẫu so với bản in thì quả thật do tôi không chú ý lúc vẽ nên hình phi công Mỹ mới như thế... Cũng do điều kiện quá khó khăn, lại không ai biết vẽ nên mới thế. Không ngờ, về sau tôi mới biết mấy câu thơ góp ý ấy chính là của Bác Hồ”. Kể lại câu chuyện này, ông có ý rằng không phải là chuyện tên báo như thế nào, tôn chỉ mục đích ra sao, dù khó khăn thuận lợi thế nào thì quyền lợi Tổ quốc vẫn là trên hết